សម័យកាលនៃស្ថាបត្យកម្ម (Periods of Architecture)
មានការវិវត្តតាមពេលវេលា និងវប្បធម៌ផ្សេងៗ។
ខាងក្រោមនេះជាការពន្យល់លំអិត៖
1. ស្ថាបត្យកម្មបុរាណ (Ancient Architecture)
- អេហ្ស៊ីបបុរាណ
(Ancient Egypt)
- ប្រើថ្មធំៗសាងសង់ ប៉ម
(Pyramids)
និង ប្រាសាទ
(Temples)
- គំរូ: ប៉ម Giza, ប្រាសាទ Karnak
- ក្រិកបុរាណ
(Ancient Greece)
- ស្ដារឡើងវិញលើ សមាមាត្រ
និងសម្រស់
- ជួរខ្សែស្តំ (Columns) Doric,
Ionic, Corinthian
- គំរូ: ប្រាសាទ Parthenon
- រ៉ូមបុរាណ
(Ancient Rome)
- ផ្លាស់ប្ដូរបច្ចេកទេសសាងសង់ដោយប្រើ កុងក្រីត
- ឧទាហរណ៍៖ កូឡូស៊ូម (Colosseum), បណ្តាញអាងទឹក (Aqueducts)
2. ស្ថាបត្យកម្មមធ្យមវ័យ (Medieval Architecture)
- រ៉ូម៉ានេស្ក
(Romanesque,
9th–12th century)
- ជញ្ជាំងក្រាស់, បង្អួចតូច, និងផ្លូវជង់អារ៉ក (Rounded Arches)
- គំរូ: Abbey of Cluny
- កូទិក
(Gothic,
12th–16th century)
- ផ្លូវជង់មុត (Pointed Arches), កញ្ចក់ពណ៌ (Stained Glass), និងផ្នត់ស្ពាន់
- គំរូ: Notre Dame de Paris,
Chartres Cathedral
3. ស្ថាបត្យកម្មសម័យ Renaissance (14th–17th century)
- កំណើនចំណេះដឹងវិទ្យាសាស្ត្រ និងសិល្បៈ
- ផ្ដោតលើសមាមាត្រត្រឹមត្រូវ និងទម្រង់សាមញ្ញ
- គំរូ: Basilica of St. Peter (Rome),
Villa Rotonda (Palladio)
4. ស្ថាបត្យកម្មបារ៉ុក និងរ៉ូកូកូ
(Baroque &
Rococo, 17th–18th century)
- Baroque: អស្ចារ្យ, ផ្ដោតលើភាពខ្លាំង និងអារម្មណ៍អំណាច
- គំរូ: Palace of Versailles
- Rococo: លម្អស្រស់ស្អាត, ពណ៌ទន់ និងការតុបតែងស្មុគស្មាញ
- គំរូ: Petit Trianon
5. ស្ថាបត្យកម្មឧស្សាហកម្ម (Industrial Revolution, 18th–19th
century)
- ប្រើ ដែក, កញ្ចក់, និងបេតុង ដំបូង
- គំរូ: Crystal Palace (London),
Eiffel Tower (Paris)
6. ស្ថាបត្យកម្មសម័យទំនើប (Modern Architecture, 20th century)
- ផ្ដោតលើ សាមញ្ញភាព
និងប្រសិទ្ធភាព
- បច្ចេកវិទ្យា Steel, Glass, Concrete
- ស្ទាយ៖ Bauhaus, International Style
- គំរូ: Villa Savoye (Le Corbusier),
Fallingwater (Frank Lloyd Wright)
7. ស្ថាបត្យកម្មសម័យទំនើបក្រោយ (Postmodern & Contemporary,
1970s–Present)
- Postmodern: លាយបញ្ចូលស្ទាយចាស់ និងថ្មី
- គំរូ: AT&T Building (Philip
Johnson)
- Contemporary: ផ្ដោតលើច្នៃប្រឌិត, សុវត្ថិភាពបរិស្ថាន
និងការរួមបញ្ចូលបច្ចេកវិទ្យា
- គំរូ: Burj Khalifa (Dubai), The
Shard (London)
តើអ្នកចង់ឱ្យខ្ញុំ បង្ហាញជាគំរូរូបភាព សម្រាប់សម័យណាមួយទេ?
ខាងលើជារូបភាព “Timeline of
Architectural Styles” ដែលបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ពីការវិវឌ្ឍន៍ស្ទាយស្ថាបត្យកម្មចាប់ពីសម័យបុរាណ
ដល់សម័យទំនើប។
ជំហាននៃការវិវឌ្ឍន៍ស្ថាបត្យកម្មតាមសម័យកាល
ជីវិតដើម
និងបុរាណ
- Neolithic (ដើមបុរាណ):
ជាទ្រង់ទ្រាយដំបូងនៃស្ថាបត្យកម្ម
នឹងតំណែងពីប្រលនាធំហើយដល់ផែនផេនធំៗ។ (Wikipedia)
- ស្ថាបត្យកម្មអេហ្ស៊ីប
(Ancient
Egyptian): សំណង់ដូចជា ប៉yramids ជារូបតំណាងបុរាណ។ (Wikipedia)
- អាខូដ្រីន
និងរ៉ូម (Ancient
Greek & Roman): ផ្ដោតលើសមាមាត្រ
និងសម្រស់ល្អ ទំាងកូឡូស៊ូម និងប្រាសាទ Parthenon។ (Wikipedia, The Spruce)
នៅក្នុងសម័យមធ្យមវ័យ
(Medieval)
- Byzantine & Romanesque:
រចនាបទធម្មជាតិនិងជញ្ជាំងក្រាស់ជាគន្លងទាស់។
(Wikipedia)
- Gothic: លេចធ្លោនូវផ្លូវជង់មុត (pointed
arches), កញ្ចក់ពណ៌
និងលក្ខណៈអារម្មណ៍ទឹកភ្នែក។ (Wikipedia, The Spruce)
វិលមកទៅកាន់ការស្ទង់មើល
និងបរិស្ថាន (Renaissance
& Baroque)
- Renaissance: ផ្ដោតលើសមាមាត្រនិងភាពញឹកញាប់ដោយផ្អែកលើយុទ្ធសាស្ត្រចាស់
ព្រមទាំងមានជុំរមែង។ (The Spruce,
Wikipedia)
- Baroque & Rococo:
តុបតែងសូម្បីតែាល, ធំទូលាយ, មានអារម្មណ៍ឈរឈៀងប្លែក យ៉ាងរត់ទេពកោសល្យ
និងឆ្លាតវៃ។ (Wikipedia)
ក្រោយសម័យលំបាក
និងច្នៃប្រឌិត (Neoclassical
តទៅ)
- Neoclassical និងស្ទាយវិលតាមបុរាណ (Revival
styles): មានការប្រែក្លាយពី Classical
បុរាណទៅសាលាធម្មតាកាន់តែល្អនិងបរិយាបថស្រាល។
(Wikipedia)
សម័យសម្រួលការផលិត
(Industrial
Revolution និងសម័យទំនើប)
- ដំបូងមានមេដាយដែក កញ្ចក់ និងកុងគ្រីត
បង្កើតការប្ដូរក្នុងស្ថាបត្យកម្មគឺ Crystal Palace និង Eiffel Tower។ (The Spruce,
Wikipedia)
ស្ថាបត្យកម្មសម័យសម្រួល
(Modernism to
Contemporary)
- Modernism & International
Style: លុបចោលការតុបតែងលើស
អនុគ្រឹះទៅលើសាមញ្ញនិងប្រសិទ្ធភាព។ (Wikipedia, The Spruce)
- Art Deco, Bauhaus:
ល្បីលេចដោយលំនាំគ្រោងប្លង់កាត់តបែបអាគារវិញ។
(Wikipedia, The Spruce)
- Postmodern, Brutalism,
Midcentury, Contemporary: រាប់អត្តនោម័យនៅឆ្ងាយព្រមទាំងការប្ដូរយ៉ាងច្រើននៃស្ទាយទំនើបនិងបច្ចេកវិទ្យា។
(architecturaldigest.com,
Wikipedia)
ស្ថាបត្យកម្មថ្មីៗ
(21st Century &
Beyond)
- វាងចំណុះទៅលើ ចំណេះដឹកនាំបៃតង
(Sustainable
architecture), Deconstructivism, Parametricism និង Neomodernism។ (Wikipedia, architecturaldigest.com)
សេចក្តីសង្ខេប
|
សម័យកាល |
ស្ទាយសំខាន់ |
គំរូ ឬក្រុមហ៊ុនឆ្នើម |
|
បុរាណ |
Egyptian, Greek, Roman |
Pyramids, Parthenon |
|
មធ្យមវ័យ |
Byzantine, Romanesque, Gothic |
Notre-Dame, Cathédrale |
|
Renaissance / Baroque |
Classical Revival, Ornate |
St. Peter’s Basilica, Versailles |
|
សម័យឧស្សាហកម្ម |
Structural innovation |
Crystal Palace, Eiffel Tower |
|
សម័យទំនើប |
Modernism, Art Deco, Bauhaus |
International Style Buildings |
|
សម័យក្រោយទំនើប |
Postmodernism, Brutalism |
Diverse contemporary forms |
|
ថ្មីៗ |
Sustainable, Neo-futurism, Parametricism |
Emerging architectural movements |
បើអ្នកចង់ពិភាក្សា ជាមួយនឹងរូបភាពឈុតឆាកម្ដងៗ សួរអំពីស្ទាយណាមួយ ឬរកឃើញអ្វីដែលទាក់ទាញចិត្ត—ប្រាប់បានទៀត ខ្ញុំរីករាយជួយបន្តរៀនផង៕