ភាពខុសគ្នា ស្រួលយល់ រវាង់ សតិ និង បញ្ញ

ភាពខុសគ្នា ស្រួលយល់ រវាង់ សតិ និង បញ្ញា

Abhidhamma Sati Paññā

ក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ជាពិសេសនៅក្នុងព្រះអភិធម្ម សតិ (Sati) និងបញ្ញា (Paññā) គឺជាធម៌សំខាន់ៗដែលជួយអ្នកអភិជ្ឈាក្នុងការអភិវឌ្ឍចិត្ត និងការយល់ដឹងពីសេចក្តីពិត។ សតិ គឺដូចជា "ការចងចាំ" ឬ "ការយកចិត្តទុកដាក់" ដែលជួយឱ្យយើងមើលឃើញអ្វីដែលកើតឡើងនៅពេលបច្ចុប្បន្ន។ បញ្ញា គឺដូចជា "ការយល់ដឹងខាងក្នុង" ឬ "ការវិភាគ" ដែលជួយឱ្យយើងយល់ពីអត្ថន័យពិតប្រាកដនៃធម៌ទាំងនោះ។ ពួកវាមិនមែនជាគូប្រឆាំងទេ ប៉ុន្តែសហការគ្នាដើម្បីឈានដល់ការសម្រេចនិព្វាន។

ដើម្បីស្រួលយល់ ខ្ញុំនឹងប្រៀបធៀបពួកវាក្នុងតារាងសាមញ្ញ៖

ទិដ្ឋភាព	សតិ (Sati - ការយកចិត្តទុកដាក់)	បញ្ញា (Paññā - បញ្ញាញាណ)
និយមន័យសាមញ្ញ	ការចងចាំ ឬការមើលឃើញធម៌ (នាម រូប) ដែលកើតឡើងនៅពេលបច្ចុប្បន្ន ដោយមិនភ្លេច។ ដូចជាកាមេរ៉ាដែលថតរូបដោយមិនរំខាន។	ការយល់ដឹងខាងក្នុង ឬការវិភាគធម៌នោះថាជាអនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា។ ដូចជាការវិភាគរូបថតដើម្បីយល់ពីអត្ថន័យ។
តួនាទីសំខាន់	ជួយឱ្យចិត្តស្វិតស្វាញ និងមិនគិតគូរ។ វាជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ការសង្កេត។	ជួយកម្ចាត់កិលេស (ខ្វាក់ សន្ធឹង មហិច្ឆេតា) ដោយយល់ពីសារធាតុពិត (បរមត្ថធម៌)។ វាជាការសម្រេចចិត្តពីការសង្កេត។
ក្នុងព្រះអភិធម្ម	ជាចេតសិក (កត្តាចិត្ត) មួយប្រភេទដែលកើតជាមួយចិត្តគ្រប់ប្រភេទ (សប្បជិត្តសាធរណ) ជាកុសល និងអកុសល។ វាមិនមានការវិភាគទេ។	ជាចេតសិកបញ្ញា (ញាណ បញ្ញា អមោហ) ដែលកើតតែនៅចិត្តកុសល និងវិបស្សនា។ វាមានកម្រិតខុសៗគ្នា (១៨ ប្រភេទ) ដូចជាការយល់ដឹងអនិច្ចា ទុក្ខា អនត្តា។
ឧទាហរណ៍	នៅពេលដកដង្ហើម សតិជួយឱ្យយើងដឹងថា "ខ្ញុំកំពុងដកដង្ហើម" ដោយមិនគិតគូរ។	បញ្ញាជួយយល់ថា "ដង្ហើមនេះគឺអនិច្ចា មិនមែនជាខ្ញុំទេ" ដែលនាំឱ្យស្ងប់ចិត្ត។
ទំនាក់ទំនង	សតិជាមូលដ្ឋាន បើគ្មានសតិ បញ្ញាមិនអាចកើត។	បញ្ញាជួយឱ្យសតិមានការណែនាំ និងកើតជាសតិ-បញ្ញា (satipa ññā) ដែលជាការរួមបញ្ចូល។

ការពន្យល់បន្ថែមស្រួលយល់

• សតិដូចជាមូលដ្ឋានផ្ទះ៖ វាជួយឱ្យយើងស្វិតស្វាញធម៌ទាំងឡាយដោយច្បាស់លាស់ ប៉ុន្តែវាមិនរាប់អង្គផ្ទះនោះទេ។
• បញ្ញាដូចជាការសាងសង់ផ្ទះ៖ វាប្រើការសង្កេតពីសតិដើម្បីវិភាគ និងសាងសង់យល់ដឹងដែលរឹងមាំ ដើម្បីទប់ទល់នឹងខ្យល់ព្យុះ (កិលេស)។
• ការរួមបញ្ចូល៖ ក្នុងការលៃលក្ខណៈវិបស្សនា សតិ និងបញ្ញាសហការ (សតិបញ្ញា) ដើម្បីកម្ចាត់អវិជ្ជា និងទទួលបានអរិយត្ថៈ។ បើសតិខ្លាំងពេកដោយគ្មានបញ្ញា វាអាចនាំឱ្យគិតគូរ។ បើបញ្ញាខ្លាំងដោយគ្មានសតិ វាអាចនាំឱ្យវិភាគខុស។

បើអ្នកចង់សិក្សាលម្អិត អាចអានព្រះអភិធម្ម ឬសូត្រ ដូចជា មណ្ឌលីកាតធម្មសង្គណី។ តើអ្នកមានសំណួរបន្ថែមទេ?

✎ Edit Post ↑ Top Up